Á mbl.is má sjá viðhengda grein (http://www.mbl.is/mm/vidskipti/frettir/2008/01/16/fjortanda_frjalsasta_rikid/) sem ber fyrirsögnina “Fjórtánda frjálsasta ríkið”. Ég ákvað að kanna heimildir þessarrar staðhæfingar enda skólabókardæmi um hálfann sannleik í fjölmiðlum sem er því miður allt of algengur.

Mér er mjög umhugsað til ákveðinnar ráðstefnu sem ég fór á í HÍ á vegum félagsins Res Extensa, sem er félag sem snýst um að efla gagnrýna hugsun, og einn fyrirlesara sem útskýrði hvernig “hálfur sannleikur” kæmi fram í fjölmiðlum. Þá sérstaklega í sambandi við orðin “rannsóknir sýna”, “vísindalega sannað” eða, eins og í þessu tilviki að könnun sýni fram á einhvern “sannleik” sem blaðið vill koma til skila. Eftir að hafa séð hvernig þessi grein lyktaði af svona hálfsannleik sem “sýnir” hversu góð hægristefnan er, og vitandi það að mogginn er hart hægririt, þá ákvað ég að kanna hvað liggur á bakvið þessar kenningar.

Aðal umkvörtunarefnið er að morgunblaðið segir “frelsi”, með fyrirsögninni “Fjórtánda frjálsasta ríkið”, en það sem við erum raunverulega að tala um er einhverskonar blanda af hversu frjáls markaðurinn er, en líka hversu langt til hægri stefna viðkomandi ríkisstjórnar er. Ég undirstrika líka að það eru tveir mismunandi hlutir, eins og ég ætla að gera tilraun til að rökstyðja hér að neðan:



Þessi könnun sem mbl.is fjallar svo frjálslega um, er gerð af Wall Street Journal og Heritage Foundation. Þarna eru lönd tekin og gefin einkunn fyrir nokkra þætti, og svo er þeim raðað í verðlaunasæti eftir meðaltali þessara þátta. Sumir þættirnir snúast klárlega um efnahagslegt frelsi, en aðrir aðeins um umsvif ríkisstjórnarinnar og aðra hluti sem skilja fremur milli hægri og vinstri en að hafa eitthvað að gera með efnahagslegt frelsi. En eigið mat er betra en eitthvað blaður í mér svo hér er listi yfir þessa þætti:



1. Bisness frelsi: Hversu erfitt það er að koma hugmyndum í framkvæmd, stofna fyrirtæki etc etc. - Klárlega góður mælikvarði á frelsi markaðarins og kemur hægri og vinstri ekkert við.

2. Viðskiptafrelsi: Hversu miklar reglugerðir og hömlur liggja við hlutum eins og innflutningi og útflutningi og hluti eins og mjólkurkvótann og þessháttar. - Klárlega góður mælikvarði á frelsi markaðarins og kemur hægri og vinstri ekkert við.

3. (Tekju)skattar: Hér bregst Wall Street Journal og co. með að bendla innkomuskatta við viðskiptalegt frelsi. Má hér nefna lönd eins og Danmörku sem eru bestu lönd í heimi þegar kemur að frelsi atvinnulífsins og markaðar, en hafa einnig mestan innkomuskatt í heimi. Meir um það neðar í færslunni. - Kemur ekkert frelsi markaðar við heldur bara hægri og vinstri.

4. Stærð ríkisstjórnar: Hér kemur annað dæmi um hvernig sú sögn að frelsi markaðar sé hægritengt, þrátt fyrir að raunveruleikinn sýni annað, hefur fest rætur og setur sinn svip á þessa könnun. - Kemur ekkert frelsi markaðar við en aðeins hægri og vinstristefnum.

5. Peningalegt frelsi: Verðbólga, (ó)stöðugleiki, ríkisafskipti af verðlagi. - Góður mælikvarði á frelsi markaðar og kemur hægri og vinstri ekkert við.

6. Fjárfestingafrelsi: Reglugerðir varðandi erlenda gjaldmiðla, mótstaða við erlendar fjárfestingar, t.d. það að aðeins 25% íslensks sjávarútvegs má vera í erlendri eigu. - Lýsir algerlega frelsi markaðar en kemur hægri og vinstri ekkert við.

7. Fjármagnsfrelsi: Frelsi í fjármagnsviðskiptum, hvort bankar séu einkareknir eða ekki. - Kemur í raun hvorki frjálsum markaði né hægri og vinstri við.

8. Eignarréttur: Hversu vel varðar eignir þínar eru fyrir ríkisstjórn og dómsstólum. - Kemur mest almennu frelsi við frekar en efnahagslegu frelsi eða hægri og vinstri stefnum.

9. Spilling: Gegnsæi í stjórnkerfinu og almenn spilling. - Kemur líka hvorugum hlut við.

10. Vinnureglur: Reglugerðir um starfsmenn og laun, styrkur stéttafélaga. - Kemur lítið efnahagsfrelsi við en frekar mannréttindum og almennu frelsi, og svo auðvitað hægri og vinstri.



Í lokin ætla ég að koma með samanburð á Íslandi, mið-hægri sinnuðu landi með óþarflega mikilli forræðishyggju, og Svíþjóð, vinstrisinnaðasta landi heims:



1. Bisnessfrelsi: Ísland 94,5%, Svíþjóð 94,8% - Aðeins auðveldara að koma hugmyndum í framkvæmd og stunda rekstur í Svíþjóð en á Íslandi, en munurinn er hverfandi.

2. Viðskiptafrelsi: Ísland 85%, Svíþjóð 86% - Sömu sögu er að segja með viðskiptafrelsið.

3. (Tekju)skattar: Ísland 73,6%, Svíþjóð 32,7% - Öflugasta menntunar, velferðar og heilbrigðiskerfi í heimi er ekki ókeypis, en það kemur markaðsfrelsi bara ekkert við.

4. Stærð ríkisstjórnar: Ísland 46,3%, Svíþjóð 3,9% - Öflugt velferðarkerfi í Svíþjóð, og það er stórt og dýrt í rekstri, gamlar fréttir. En hvað kemur það frjálsum markaði við?

5. Peningalegt frelsi: Ísland 74,8%, Svíþjóð 82,8% - Bíddu… vinstriríkið bara að skora hærra hvað varðar peningalegt frelsi? Ætti kannski einhver að segja sjálfstæðismönnum frá þessu?

6. Fjárfestingafrelsi: Ísland 60%, Svíþjóð 80% - Sömu sögu að segja hér. Ef ég væri fjárfestir þá væri frelsi mitt til að stunda mitt fag og koma með hagsæld til þjóðarinnar mun betur gætt í Svíþjóð en hér.

7. Fjármagnsfrelsi: Ísland 70%. Svíþjóð 80% - Eins og áður.

8. Eignarréttur: Ísland 90%, Svíþjóð 90% - Ekki eins og þetta komi markaðsfrelsi mikið við.

9. Spilling: Ísland 96%, Svíþjóð 92% - Svíþjóð má bæta sig í að gera kerfið gegnsærra, en þetta kemur bara frjálsum markaði ekkert við, né hægri og vinstristefnum.

10. Vinnureglur: Ísland 75%, Svíþjóð 62% - Reglugerðaflækjur eru frekar leiðinlegar bæði á Íslandi og í Svíþjóð, en það sem skilur þjóðirnar að er að það eru sterkari réttindi starfsmanna og meira gert til að koma í veg fyrir að atvinnurekendur níðist á starfsmönnum sínum eða beiti þá misrétti. En gallinn er að þetta kemur frjálsum markaði bara lítið við.



Og þarna ákvað ég að bera saman við vinstrisinnaðasta ríki heims, en flest vinstriríki hafa enn frjálsari markað en Svíþjóð. Þar má nefna Danmörku til dæmis, sem skoraði 11. sæti í þessari könnun jafnvel þótt það hafi mjög fá stig fengið frá hægripörtunum, bara matinu á frelsi markaðar.



Jæja, eins og nöldrið í mér sé ekki nóg til að sannfæra hægrimenn um að frjáls markaður er ekki bara þeirra megin við línuna, þá má nefna að Kaupþing er alvarlega að íhuga að færa höfuðstöðvar sínar til Hollands, eins vinstrisinnaðasta ríki heims, og gera upp í þarlendri mynt undir þarlendu stjórnkerfi, eins og kom fram á forsíðu Fréttablaðsins 17. janúar. Ástæðan er aðallega fólgin í peningalegu frelsi þar í landi.

Takk fyrir lesturinn. Góða nótt.

Þessa grein skrifaði ég á bloggið mitt fyrir nokkrum dögum, datt í hug að hugarar hefðu líka eitthvað um þetta að segja.