Full Metal Jacket

Árið 1987 kom út mynd sem bar nafnið Full Metal Jacket. Full Metal Jacket var enn önnur ádeilumynd frá snillingnum Stanley Kubrick. Nú var ádeilan um fortíðina og núið. Full Metal Jacket var og er ádeila á Víetnamsstríðið og öll stríð ef maður lítur þannig á það. Full Metal Jacket er mjög sérstök mynd. Hún boðaði nýtt upphaf fyrir stríðsmyndir. Upphaf ádeilunnar.

Full Metal Jacket gerir áhorfendur hennar hneykslaða enn þann dag í dag. Þegar Full Metal Jacket kom fyrst út vissi fólk ekki hvað það átti að halda um hana (eins og er raunin er með margar Stanley Kubrick myndir). Myndin varð strax mjög umdeild og er það enn í dag. Full Metal Jacket sýnir stríð í sinni verstu mynd. Allt volæðið sem ríkti í kringum það og örvæntingu sem fylgdi því að vera í návígishernaði. Hún sýndi líka hve grimmar þjálfunarbúðir hersins voru. Hermenn voru gersamlega brotnir niður með sífelldum móðgunum og mjög erfiðum æfingum sem tóku á andlega og líkamlega.

Það sem sker Full Metal Jacket frá mörgum öðrum myndum er það að myndin er tvískipt. Annarsvegar er sagt frá æfingabúðunum og hvernig hermennirnir takast á við þær og hins vegar er sagt frá sjálfu stríðinu. Þegar hermennirnir eru komnir í fremstu víglínu.

Full Metal Jacket er tólfta mynd Stanley Kubrick og er hún um leið hans kuldalegasta og mannlegasta kvikmynd. Mynd Stanley Kubrick er sérstaklega mikið umdeild fyrir það hispurslausa ofbeldi sem áhorfandi þarf að horfa á. Áhorfandi er látinn horfa á meðan venjulegum mönnum er breytt í blóðþyrstar drápsvélar. “Our rifle is the only tool; it’s the hard heart that kills”. Þessi setning sýnir bara hve vélrænt hermennirnir áttu að hugsa. Byssan, drápstólið sjálft, var þeirra eini vinur. Hann var vinurinn sem bjargaði þeim frá óvinunum og upprætti alla illsku (frá Bandarríkjamönnum séð voru Víetnamarnir illskan holdi klædd).

Sumum áhorfendum og gagnrýnum finnst þessi mynd ekki hafa neina merkingu, þeim finnst hún vera merkingarlaust blóðbað. Þessi mynd hefur merkingu og merkingin er stór. Eins og í A Clockwork Orange þá sýnir Stanley Kubrcik okkur hvað ofbeldi og stríð eru hræðileg með því að gefa okkur þau beint í æð. Sum atriðinn í þessari mynd eru rosalega átakanleg og líður sumi fólki mjög illa eftir að hafa séð hana.

Full Metal Jacket er gerð eftir bók sem ber nafnið The Short Timers og er hún eftir hinn heitna Gustav Hasford. Gustav Hasford var hermaður sem barðist með bandarríska hernum í Víetnam, hann skrifaði bókin því út frá því sem hann varð vitni að. Sögupersónurnar eru reyndar skáldaðar en sum atriðinn gerðust í alvörunni. Eins og þegar Joker er að ferðast með hermanninum í þyrlunni. Þessi hermaður drepur saklausa Víetnama eins og ekkert sé sjálfsagðara. Gustav Hasford varð vitni að þessum atburðum.

Stanley Kubrick sagði að bókin hefði fundið hann. Þegar hann las hana fyrst var hann sorgmæddur og heillaður. Hann ákvað að koma þessari bók til skilar til heimsbyggðarinnar og hvaða leið er betri til þess en að búa til ádeilukvikmynd um efnið?

Full Metal Jacket er í raun samblanda af öllum hans myndum. Það er smá keimur úr öllum myndum hans í Full Metal Jacket. Það er hægt að finna tilvísanir í allar myndir hans í henni, allt frá Barry Lyndon til Eyes Wide Shut. Þessar tilvísanir eru ekki alltaf sýnilegar, þær tengjast oft persónum myndarinnar og hugsunargangi þeirra. Vélræna hugsunnin í 2001: A Space Odyssey (þeir sem vilja kynna sér Full Metal Jacket mjg vel geta skoðað bókina “Stanley Kubrick, director, a visual analysis” en þar er farið mjög vel í allar myndir leikstjórans).

Af hverju breytti Stanley Kubrcik titilinum frá bókinni í Full Metal Jacket? Af hverju lét hann ekki myndina heita The Short Timers? Þessari spurningu veltu margir fyrir sér og þar á meðal ég. Stanley Kubrcik var hræddur um að fólk mundi misskilja titilinn. Fólk sem vinnur hálfan dag í verksmiðjum eru stundum kallað The Short Timers. Hann ákvað því að breyta nafninu í Full Metal Jacket þ.e. eitthvað nafn sem fólk tengir strax við stríð.

Þótt ótrúleg sé þá var Full Metal Jacket tekin að mestu leyti upp rétt fyrir utan húsið hans Stanley Kubricks í Englandi. Með hjálp vinar síns sem var mikilsmetinn hönnuður þá bjó Kubrick til borgina Da Nang og eyðileggingarsvæðið Hue með því að breyta einum ferkílómeter af svæði sem gasverksmiðja átti í rústir einar (þær voru eiginlega rústir fyrir). Það átti hvort sem er að fara eyðileggja allt þetta svæði. Ólíkt mörgum stríðsmyndum sem fjalla um Víetnámsstríðið þá fer hernaðurinn í Full Metal Jacket ekki fram á skóglendi heldur fer hann mest fram á eyðilegum strætum yfirgefinna borga. Af þessum ástæðum var allt að ofangreindu mögulegt. Þjálfunarbúðirnar voru líka reistar rétt fyrir utan landareign Kubricks.

Í Full Metal Jacket er öll nýjasta tæknin notuð. Sum atriðin eru ótrúlega raunveruleg og má þar nefna klósettatriðið í þjálfunarbúðunum. Myndin var líka mjög kostnaðarsöm út af mikilli sviðsmyndargerð.

Full Metal Jacket fjallar eins og var sagt hér að ofan um Víetnamsstríðið. Hún fylgir nokkrum venjulegum mönnum þar sem þeir halda af stað í þjálfunarbúðir. Aðalsögupersóna myndarinnar er Joker. Áhorfandi fylgist hægt og sígandi með þeirri breytingu sem verðu á nýliðunum fyrir og eftir þjálfunarbúðirnar.

Í þjálfurbúðunum tekur helvíti við nýliðunum í mynd eins manns, Gunnery Sergeant Hartman. Gunnery Sergeant Hartman er miskunnarlaus við nýliðanna. Hann brýtur þá niður með erfiðum þreksæfingum og sífelldri persónulegri niðurlægingu. Flestir hermennirnir komast í gegnum þjálfunina og eru þeir síðan sendir rakleiðis til Víetnams þar sem þeir kynnast raunverulegu helvíti. Þeir eru þvingaðir til að berjast við erfiðar aðstæður á móti huguðum Víetnömum sem eru tilbúnir til að deyja fyrir föðurlandið. Hægt og sígandi byrjar geðheilsan að renna burt frá mönnunum og þeir verða það sem þeir eru búnir að vera þjálfaðir til að vera, drápsvélar.

R.Lee Emery er frábær í hlutverki Gunnery Sergant Hartman og í fyrsta klukkutíma myndarinnar er hann algjörlega að brillera. Maður er hræddur við hann þegar maður horfir á myndina. Hann er svo óútreiknanlegur og harður. Ímyndiði ykkur hvernig það er að hafa svona mann sem yfirmann sinn.
Stanley Kubrick var, eins og oft er raunin, gagnrýndur fyrir mynd sína. Sumum fannst hún bara vera áróður á móti Bandarríkjunum. Þeir sendu ofursaklausa bandarríska pilta til að slátra saklausum Víetnömum. Það er ótrúlegt hvað fólk getur verið blint á merkingu kvikmynda. Stanley var ekkert að láta einhverja gagnrýni á sig fá; hann hafði heyrt þetta allt áður. Hann var ánægður með Full Metal Jacket og voru áhrifin sem hún hafði á fólk einmitt sú sem hann hafði verið að fiska eftir.

Myndartaka myndarinnar er með því besta sem maður hefur séð í stríðsmyndum. Myndavélin fangar allt sem er í gangi, örvætinguna og grimmdina. Talandi um örvæntingu og grimmd; það er eitt atriði myndarinnar sem sker sig algjörlega úr öllum sem maður hefur séð og er þetta eitt af betri atriðum sem ég hef séð. Þetta er atriðið með leyniskyttuna. Hersveitin sem Joker er í er staðsett í yfirgefinni borg sem er eiginlega bara ein stór rúst. Þegar þeir koma inn í borgina virðist allt með kyrrum kjörum en þá er byrjað að skjóta á þá, það er leyniskytta. Það endar með því að leyniskyttan fellir nokkra hermenn en þeir sem eftir eru komast inn í húsið þar sem leyniskyttan er staðsett. Þeir ná leyniskyttunni og skjóta hana án þess að drepa hana. Áhorfandinn bjóst við blóðþyrstum Víetnama í fullum herklæðnaði en leyniskyttan er bara ung stelpa (15 ára). Hinir sem eru eftirlifandi í hersveitinni geta varla fengið sig til að drepa stelpuna og er þetta eitt það átakanlegasta atriði sem ég hef séð.

Áhorfandinn horfir á Joker safna hægt og sígandi í sig kjarki til að binda enda á þjáningar stelpunar og síðan Bang. Úfff. Tónlistin í myndinni er mjög góð en stenst hún ekki samanburð við myndir eins og A Clockwork Orange og 2001:A Space Odyssey.
Matthew Modine fer með hlutverk Private Jokers og er hann fyllilega vaxinn þessu hlutverki. Hann skilar mjög góðum leik sem kvikmyndaáhugamaður getur ekki verið ósáttur við. Full Metal Jacket skaut Matthew Modine upp á stjörnuhimininn en hann hafði áður leikið í stórmyndinni Birdy í leikstjórn Alan Parkers (Missipi Burning, The Wall).

Stanley Kubrick skýtur og skorar í þessari mynd. Enn eitt meistaraverkið í þeirri slóð meistaraverka sem hann skilur eftir sig.

Viskumolur um myndina:
Anthony Michael Hall átti fyrst að leika Private Joker en hann var rekinn þegar hann mótmælti Stanley Kubrcik út af leikstýringu hans.

R. Lee Emery var fyrst ráðinn sem ráðgjafi um hvernig heræfingar fóru fram en Stanley Kubrick stóð hann að því þegar hann var að skamma undirmenn sína og sá að hann passaði fulkomlega í hlutverk Gunnery Sergant Hartman.

Vincent D'Onofrio bætti á sig 35 kílóum fyrir myndina og bætti þar fyrra met Robet Deniros sem bætti á sig 30 kíló fyrir Raging Bull.

Michael Herr hjálpaði Stanley Kubrick að skrifa handritið að myndinni og byggði hann þar mest á reynslu sinni sem hermaður. Þegar hann var hermaður þá var hann svona “frjáls” hermaður eins og Joker hann mátti fara hvert sem er um landið.

R. Lee Emery blikkar augunum eiginlega aldrei í senunum sínum.

Þegar Joker er að fara að drepa leyniskyttuna þá dregur hann að sér loft þannig að brjóstkassinn lyftist og friðartáknið sem hann bar á sér fer úr sjónarhorni myndarvélarinnar.

Þegar Cowboy er að tala í útvarpið í einu endaatriðum myndarinnar þá er maðurinn Murphy sem hann er að tala við í gegnum útvarpið enginn annar en Stanley Kubrick.

Ef þið viljið lesa meira tékkið þá bara á www.imdb.com.