Hér ætla ég að skrifa smá kork um þá málfræði sem bæði er helst að sjást í eyðufullingum og getur oft reynst erfið í ritunum í dönskum samræmdum prófum á síðustu árum. Ég ber enga ábyrgð á því ef eitthvað er vitlaust hérna en ef þið sjáið eitthvað þá endilega að segja mér frá því.


Sin/sit/sine - deres


Sin/sit/sine er notað þegar frumlagið er í et:

Dæmi:
Barnet elsker sin mor (sk.et)
Barnet elsker sit værelse (hk.et)
Barnet elsker sine foreldre (ft)

Deres er notað þegar frumlagið er í ft:

Dæmi:
Børnene elsker deres mor (sk.et)
Børnene elsker deres værelse (hk.et)
Børnene elsker deres foreldre (ft)

Sjá Eignarfornöfn hér að neðan


Da/når


Da er notað um einn einstakann liðinn atburð

Dæmi:
Da jeg kom hjem jeg var meget sulten (svangur)

Når er notað um atburði sem gerast oftar en einu sinni

Dæmi:
Når jeg kommer hjem efter skole, går jeg til min værelse og laver min lektier (vinn heimavinnuna).


Den/det eða hun/han


Den/det er notað á dauða hluti og dýr en hun/han á persónur

Dæmi:
Lejligheden er smukt, den er også meget stor (íbúðin er falleg, hún er einnig mjög stór)
Bilen er stor, den er også lysblå (bíllinn er stór, hann er einnig ljósblár)
Pigen har ikke kommet hjem fra skolen, hun sagde ad hun vil komme kl. fire (stelpan hefur ekki komið heim úr skólanum, hún sagði að hún myndi koma kl. fjögur)
Hunden er syg, den behøver at være hjemme i dag (hundurinn er veikur, hann þarf að vera heima í dag)


Fornöfn


• Persónufn.:
Et: Jeg - Mig, du - dig, han - ham, hun - hende, den - den, det - det
Ft: Vi - os, I - jer, de - dem, De - Dem (þérun líkt og í þýsku)
• Eignarfn.:
min/din/sin eða andlagsfall bætir við -s eða -es t.d. hendes hest, hams bil, vores foreldre
• Ábendingarfn. (denne): ábendingarfornöfnin Den og Denne, beygast eftirfarandi:
Den: Sk-den , hk-det, ft-de
Denne: Sk-denne, hk-dette, ft-disse
Önnur áfn. Eru óbeygjanleg eins og t.d. selv(sjálfur) og begge (báðir, báðar, bæði)
• Spurnarfn. og önnur spurnarorð:
Spurnarfn.:Hvad (hvað) sjálfstætt, Hvem (hver) sjálfstætt og notað um persónur, Hvilken (hvaða) hliðstætt og notað í ritmáli (hvad for en er notað í talmáli)
Önnur spurnarorð: hvor (hvar), hvortfor (af hverju), hvordan (hvernig) hvornår (hvenær), hvorhen (hvert).
• Tilvísunarfn. Alltaf má nota som sem tilvísunarfn. en aðeins der ef orðið er í nf sem fn á við, svo ég mæli með að nota bara alltaf som :).


Sagnir


Reglulega sagnir: nh. er stofninn, í nt. bætist aðeins “r” við stofn, te, de eða ede í þt. og t í lh.þt.
Óreglulega sagnir: GOTT AÐ LÆRA SEM FLESTAR !!!

Sagnir eins og blive og være taka með sér andlagsfall í dönsku þótt þær gera það ekki í íslensku.


Forsetningar


Oftast eins og í íslensku nema að nokkrum undantekningum, hér eru þær helstu sem mér finnst besta að muna eftirfarandi: Í Danmörku talar maður með(med) fólki, bíður á(på) strætó, verður hræddur fyrir(for) einhverjum, segir maður um(om) eitthvað og er undir(under) stríði. Á íslensku ætti þetta að vera svona: tala við, verður hræddur við, segir maður frá og er í stríði.


Samtengingar


Gott er að nota flottar samtengingar í rituninni eins og t.d. både-og (bæði-og), enten-eller (annaðhvort-eða) og hverken-eller (hvorki-né).


Lýsingarorð


Lo. eru annaðhvort ákveðin er eða óákveðin:
Ákveðin: Lo. verða ákveðin ef ákv. greinir, eignarfn, ábendingarfn, eða nafnorð í ef. stendur með þeim. Ákveðin lo. eru alltaf í mynd ft. (sjá dæmi neðar)
Óákveðin: Lo. sem eru óákveðin beygast með fallorði sínu, stofn í sk, stofn+t í hk og stofn+e í ft.

Dæmi:
Ákv: Den søde pige, det søde barn, de søde børn (breytist aldrei)
Óákv. En sød pige, et sødt barn, søde børn (breytist eftir kyn og tölu)

Athuga skal þó að við þessari reglu eru margar undantekningar sem eru hélstar:

-t bætist ekki við hk ef:
orðið endar á -t, orðið endar á -sk (þó eru einstakar undantekningar á þessari undantekningu :) ), mörg orð sem enda á -s eða -d.

-e bætist ekki ið ef:
orð sem enda á sérhljóða, flest orð sem enda á -s, og lille er små í ft.