Cronus fyrir 20 árum, 10 mánuðum Fjöldi lestra: 182

Hvað er "heimspeki"

Ég var að velta því fyrir mér hvað heimspeki væri í ykkar hugum. Sjálfum finnst mér heimspeki aðeins vera pælingar í hlutum og vangaveltu um ýmislegt í lífinu en ekki endilega alvörugefnar hugsanir um einhverja djúpa speki og lærdómur um vel gefna menn. Eflaust er það vegna þess að ég hef lítið sem ekkert lært um heimspeki en það er bara minn höfuðverkur. Þess vegna spyr ég ykkur: Hvað er heimspeki?

Cronus

gthth fyrir 20 árum, 10 mánuðum

Ég held að lærdómur um vel gefna menn verði seint talinn vera heimspeki. En að stunda heimspeki annars vegar og læra um þá heimspeki sem aðrir hafa stundað á þá sem stunduðu hana hins vegar er tvennt ólíkt. Til dæmis ef ég læri um John Stuart Mill og heimspeki hans, þá er ég ekki að stunda heimspeki, heldur læra um (hans) heimspeki og um hann. Ég held samt að það sé hollt og gott fyrir þá sem ætla sér að stunda heimspeki að kynna sér heimspeki annarra líka (raunar stundum óhjákvæmilegt); en eigi að síður er þetta ekki eitt og hið sama.

Kannski má segja að ég sé að stilla þessu upp sem heimspeki vs. hugmyndasögu. Að mínu mati er mjög hollt að læra hugmyndasögu ef maður ætlar að stunda heimspeki en að stunda heimspeki er ekki það sama og að lesa og læra hugmyndasögu.
Alveg eins og sá sem ætlar að stunda vísindi þarf að kunna skil á ýmsu sem vísindin hafa komist að áður. En að læra um niðurstöður vísindanna fram til dagsins í dag er ekki það sama og að stunda vísindi :)

Það má vissulega segja að heimspeki sé pælingar og vangaveltur um ýmislegt. En þó myndi ég ekki fallast á að hvaða pæling sem er sé heimspeki. Þótt ég er að pæla í því hvort ég eigi að nenna að þrífa bílinn minn eða hvort spaði sé eða sé ekki tromp í einhverju ákveðnu spili, þá er ég ekki þar með að stunda heimspeki :)

Nú ætla ég mér ekki að reyna að skilgreina heimspekina. Ég er ekki viss um að ég geti það þannig að ég yrði sáttur auk þess sem það er ef til vill ástæðulaust að skilgreina alla hluti. Ég læt mér nægja að benda á hið augljósa að það er ekki endilega hver einasta pæling heimspeki, þótt vissulega megi segja að heimspeki sé pælingar. Svo vísa ég bara til kubbs hér á áhugamálinu þar sem eru örfá orð um hvað heimspeki sé :) ____________________________________
Aut tace aut loquere meliora silentio.</

___________________________________

Fyrra álit

Cronus fyrir 20 árum, 10 mánuðum

Ágætis dæmi hjá þér gthth en ég er hinsvegar þeirrar skoðunar að þú getur litið á allt á heimspekilegan hátt. Er ekki grunn inntakið hjá heimspekingum að velta fyrir sér orsökum og afleiðingum!

“ef til vill ástæðulaust að skilgreina alla hluti”

Þvert á móti er alltaf ástæða til að skilgreina alla hluti. Það sem gerir okkur að mönnum er að mínu viti þörfin fyrir að skilgreina allt í umhverfi okkar og þar með talda heimspeki. Kannski eru við ekki alltaf með góðar eða réttar skilgreiningar en skilgreiningar engu að síður. Maður verður að hafa einhverja hugmynd um hvað maður er að fást við hverju sinni.

Cronus

Fyrra álit

gthth fyrir 20 árum, 10 mánuðum

Það er hægt að nota nánast hvaða pælingu sem er sem útgangspunkt fyrir heimspekilega pælingu, en ég fellst samt ekki á að hvaða pæling sem er sé heimspekileg pæling. Eða eins og þú segir er hægt að líta á allt á heimspekilegan hátt, en þar með eru ekki allir hættir sem við skoðum hlutina á heimspekilegir; það er hægt að skoða nánast allt frá “sjónarhóli heimspekinnar” ef svo má að orði komast, en þar með eru ekki allir sjónarhólar á þessa sömu hluti heimspekilegir :)

Jú,auðvitað verður maður að hafa hugmynd um við hvað maður er að fást hverju sinni. En ég held að maður þurfi ekki að skilgreina alla hluti til þess. Ég hef til að mynda ágætis hugmynd um hvað fíll er, en ég kann ekki að skilgreina fíl þannig að skilgreiningin nái utan um alla fíla, en ekkert nema fíla - og helst aðeins nauðsynlega eiginleika fíla en ekki tilfallandi eiginleika þeirra :)

Ég skal samþykkja að það er ríkt í mönnum að skilgreina sig og umhverfi sitt (í víðum skilningi á orðinu “að skilgreina”), t.d. með því að greina að alls kyns hluti, gera greinarmun á hugtökum og “analýsera” þau o.s.frv. ad nauseam. En það er svo sannarlega ekki þörf á því að skilgreina allan fjandann í anda evklíðskrar rúmfræði :)

Orðið “heimspeki” er t.d. margrætt orð. Það merkir ekkert eitt. Sumir nota orðið til að vísa til fræðigreinar sem kennd er við háskóla. Það er ekki röng notkun orðsins. Orðið vísar líka til tiltekinnar samræðuhefðar sem hófst kannski með Þalesi í Míletos um 600 f.Kr. Það er ekki heldur röng notkun orðsins. Síðan er orðið oft notað til að vísa til ákveðinnar lífsspeki, jafnvel tiltekinna heilræða eins og Hávamála. Þetta er alls ekki sama fyrirbærið og fræðigreinin sem kennd er í háskólum úti um allan heim en samt er þetta ekki heldur röng notkun orðsins. Orðið er bara margrætt og merkir ekkert eitt. Heimspekin er ekkert eitt. Og það á vissulega enginn einkarétt á orðinu. Þess vegna væri, að mínu mati, vitleysa að njörva hana niður í skilgreiningu. En þó má segja að einhver kjarnamerking felist í orðinu og að þegar við notum orðið “heimspeki” sé verið að tala um tiltekna viðleitni í hugarstarfi mannsins. Síðan er auðvelt að finna dæmi um eitthvað sem er ekki heimspeki og þannig fáum við nægilega ljósa hugmynd um hvað við erum að fást við :) ____________________________________
Aut tace aut loquere meliora silentio.</

___________________________________

Fyrra álit

Crusader fyrir 20 árum, 10 mánuðum

Heimspeki eru pælingar sem eiga sér stað sem ekki er hægt að finna nein rök á móti. Mín tilfinning er sú að heimspeki séu pælingar í öðru veldi þ.e eitthvað sem er ekki til svar við ennþá eða þá pælingar í einhverju sem við almennt gefum okkur svar við en getum ekki verið fullkomlega viss um.

Ekki er ég neinn lærður heimspekingur, mér finnst bara gaman að spá svona í hlutum, enda finnst mér maður ekkert þurfa að vera lærður eða neinn merkilegur til að geta verið heimspekingur. BF1942: [Fantur]Torquemada
<a href="http://www.simnet.is/fantar">Fantar</a

Fyrra álit

gthth fyrir 20 árum, 10 mánuðum

Ég er ósammála þér um að heimspeki sé pælingar sem ekki er hægt að finna rök á móti. Í fyrsta lagi er ljóst að saga heimspekinnar er þá vitlaust skrifuð að því leyti að allt sem hingað til hefur verið talið til hennar tilheyrir henni ekki í raun. Saga heimspekinnar á Vesturlöndum einkennist nefnilega af rökum og mótrökum; hún er rökræða. En ef heimspekileg pæling er sú sem ekki er hægt að finna rök gegn, þá geta þessar pælingar ekki verið heimspeki. Í öðru lagi held ég að hægt sé að finna rök fyrir eða gegn hverju sem er, þótt það séu ekki alltaf góð rök eða rök sem skera úr um málið, en það er annar handleggur. En ef það er rétt og líka það að heimspekileg pæling sé sú sem ekki er hægt að finna rök gegn, þá er ljóst að það er ekki til nein heimspekileg pæling.

En þú ert kannski ekki að meina það bókstaflega að heimspekileg pæling sé sú sem ekki er hægt að finna rök á móti; kannski áttu frekar við að heimspekileg pæling sé sú sem ekki er hægt að afsanna (það er jú tvennt ólíkt að geta ekki fundið rök gegn einhverju og að geta ekki afsannað það). Kannski má segja að það sé í einhverjum skilningi rétt en þó má segja að sumar heimspekilegar pælingar hafi verið afsannaðar, t.d. þegar einhver hefur getað sýnt fram á mótsögn í þeim. Við teljum jú yfirleitt að hugmynd sem er í mótsögn við sjálfa sig geti ekki verið sönn.

Það má líka vera að heimspekin pæli í hlutum sem við gefum okkur en getum ekki verið fullkomlega viss um. En mundu að vísindin gera það líka. Það er ekki hægt að vera fullkomlega viss um neina vísindalega kenningu eða niðurstöðu; það er alltaf mögulegt að einhver reynsla afsanni kenninguna seinna. Enda hafa menn lengi talið það fráleitt að reyna að sanna vísindakenningar. Þess í stað ætti maður að reyna að afsanna þær og þegar það tekst ekki eru þær styrktar af vitnisburðinum. En það er önnur saga.

Annars mætti bæta því við, eins og John Searle segir í handklæðinu sem er nýtt núna, að heimspekin fjallar oft um hugtakarammann okkar, frekar en tiltekin efni innan rammans (en pælingar um hugtakarammann má auðvitað rökstyðja og að sama skapi finna rök gegn þeim). Kannski ég láti Searle bara segja þetta með sínum orðum, því hann orðar þetta ágætlega:

…philosophical questions … tend to be what I call “framework” questions. That is, they tend to deal with the intellectual framework of our lives rather than the specific structures within the frameworks. So, for example, the question “What exactly is the cause of AIDS?” is not a philosophical question, but the question “What is the nature of causation?” is such a question. The former question is investigated within a framework where causation is taken for granted. The philosopher examines that framework. Again, the question “Is what Clinton says really true?” is not a philosophical question. But the question “What is truth?” is at the heart of philosophy. ____________________________________
Aut tace aut loquere meliora silentio.</

___________________________________

Fyrra álit

VeryMuch fyrir 20 árum, 10 mánuðum

Cronus:

Ég myndi segja heimspeki vera “skapandi hugsun”, sem er auðvitað gýfurlega loðin skilgreining, en etv akkúrat nægilega loðin.

Þar með er ég ekki að segja að öll “skapandi hugsun” sé “góð heimspeki”, það krefst væntanlega annarar skilgreiningar, en skapandi hugsun útilokar íþm ekki neitt innan heimspekinnar að mínu viti.

Ef við ímyndum okkur þekkingu, það sem þegar er þekkt og að mestu óumdeilanlegt, sem svona þekkingarkristal, þá er heimspekin svona fálmandi reykur í kringum þennan “þekkingarkristal” og við og við rekst þessi reykur á einhverja fasta punkta, og mun því reyna að tengja þennan fasta punkt við “þekkingarkristalinn”. Þannig vex þessi þekkingarkristall með hjálp heimspekinnar, svona eins og frostrós.

Heimspeki er því aðeins möguleg á mörkum þekkingar, sem þessi fálmandi reykur. ;)

Ég vona að þetta líkingarmál slái engan út af laginu, heldur að þið áttið ykkur á innri lögmálum líkingarinnar, td eins og að ég nota kristal þar sem þeir hafa innri reglu, líkt og rökfræði, líkt og mynstrið sem þekking krefst til að vera einmitt það, þekking.

Kv.
VeryMuch
 Arnþór L. Arnarson skrifaði: <hr>Spurningin er mikilvægari en svarið. <h

Fyrra álit

gthth fyrir 20 árum, 10 mánuðum

Mér finnst líkingin ekki alveg nógu góð, þ.e. ef ég hef skilið hana rétt. Eins og ég skil hana er heimspekin sem sagt bara spurning um eitthvað sem ekki er þekkt enn þá en verður ef til vill þekkt seinna. Það má vel vera að það sé að einhverju leyti satt, en þetta segir ekkert um stóran hluta heimspekinnar.

Vísindastafsemi okkar á sér stað innan ákveðins hugtakaramma. Segja má að heimspekin fjalli að verulegu leyti um þennan hugtakaramma. Stundum breytist hugtakaramminn verulega en þá er ekki endilega um það að ræða að eitthvað hafi bæst við kristalinn í líkingunni, heldur kannski frekar að við lítum kristalinn öðrum augum.

Tökum dæmi. Vísindin rannsaka orsakir, kannski tiltekins sjúdóms eða einhvers annars. Þetta gengur á innan hugtakaramma þar sem gert er ráð fyrir orsakarvenslum. En heimspekin fjallar m.a. um orsakarhugtakið. Og orsakarhugtakið hefur tekið töluverðum breytingum frá t.d. stóumönnum til Kants og fram á okkar daga. Það má segja að hugtakaramminn hafi breyst um leið og vísindunum miðar áfram. Stundum veltur túlkun á niðurstöðum vísindanna beinlínis á heimspekilegri afstöðu til einhvers innan hugtakarammans. Þess vegna má segja að heimspekin hafi sjálf eitthvað fram að færa til heildarsýnar okkar á lífið og tilveruna, til heimsmyndar okkar. En það þýðir að heimspekilegar spurningar geta ekki verið einungis þær sem vísindin eiga eftir að svara seinna, heldur þýðir þetta að vísindin geti ekki svarað öllum heimspekilegum spurningum.

Nú er það líka rétt að sumar spurningar hafa einu sinni verið viðfangsefni heimspekinnar en eru það ekki lengur. Samkvæmt þessari líkingu er það þegar við hættum að telja tilteknar spurningar vera spurningar um hugtakarammann og förum þess í stað að rannsaka þær innan rammans. En ég held að það sé ekki hægt að færa allar spurningar inn í rammann.

Við getum tekið dæmi um spurningu sem vísindin gætu t.a.m. ekki svarað: “Er til efnislegur heimur?” Nú vill svo til að allar vísindalegar rannsóknir okkar á veruleikanum gera ráð fyrir tilteknu svari við þessari spurningu. Hún tilheyrir þeim hugtakaramma sem vísindin starfa innan og þar af leiðandi geta þau ekki svarað þessari spurningu. Þau svara frekar spurningum um hvernig þessi efnislegi heimur er sem við gerum ráð fyrir í hugtakarammanum.

Hvað heimspekina sem skapandi hugsun varðar langar mig að benda á að heimspekin krefst einnig “greinandi hugsunar”. En kannski má segja að skapandi hugsun í víðum skilningi feli þetta í sér (að “skapa” greiningu). Enn fremur held ég að heimspeki krefjist einnig “gagnrýninnar hugsunar”, a.m.k. góð heimspeki. Alla vega held ég að skapandi hugsun ein og sér (ef við skiljum hana ekki óvenjulega víðum skilningi) sé ekki nóg. ____________________________________
Aut tace aut loquere meliora silentio.</

___________________________________

Fyrra álit

VeryMuch fyrir 20 árum, 10 mánuðum

Gthth:

Já, þú hefur eitthvað misskilið þetta hjá mér, eða leggur of strangar túlkanir á lausar rissur.

Ég tel heimspekina ekki vera “bara spurningu um eitthvað sem ekki er enn þekkt en verður etv þekkt seinna”. Heimspekin er mun fremur eitthvað í ætt við meðvitund heila okkar, við skiljum hana ekki fullkomlega þó við séum fullkomlega meðvituð um hana, etv er það okkur ómögulegt. Heimspeki er því mun fremur viðleitni, eða fálm, skynjun vitsmuna okkar, leit að mynstri án sérlegrar aðferðarfræði. Lengra vil ég ekki hætta mér.

“Vísindastarfsemi okkar á sér stað innan ákveðins hugtakaramma” ?! Röfl!! Þetta er svona mygluð setning sem einhver rykhausinn hefur sett fram með stórum skammti af ryki og myglu sem enginn hefur nennt að skafa af, og hann hefur etv notið nægilegrar virðingar til þess að þetta rykfallna stykki fær að rotna í friði. Röfl!

Vísindi hafa auðvitað ramma, aðferð, hugsun, skilning, mynstur, sbr stærðfræðina og þekkingarleit með tilraunum, og svo framvegis. En hlífðu mér við svona merkingarlausum frösum “hugtakarammi”??? Hverskonar rammi er það eiginlega?!

Vísindin eru ekki að reyna að svara spurningum heimspekilega. Mælingar og samhengi mælinga er fengið, það er allt og sumt, svo er í þessu mynstri þekking okkar kristölluð.

Þessi þekkingarkristall er svo stökkpallur heimspekinnar frekar en öfugt. Enda er það oftast vísindin sem umbylta heimspekinni en ekki öfugt.

Vísindin geta auðvitað ekki svarað öllum heimspekilegum spurningum, þar sem sumar þeirra eru ósvaranlegar í eðli sínu! Spurningin er þarna bara eins og undarleg teikn forneskju fortíðar, eins og fornstytta horfinnar menningar, sem við munum aldrei vita frekari deili á.

Þessar spurningar, innihald þeirra, og rammi, (væntanlega í samhengi við nýlegt handklæði) þykir mér hreinlega ónothæf einföldun, sem skýrir ekki, heldur blekkir. Það ef það er til einhver rammi, þá er eflaust ekki hægt að færa allar spurningar inní þennan ímyndaða ramma, en hér er fólk að blekkja sjálft sig með skilgreiningum sem eru ímyndaðar.

“Er til efnislegur heimur?” Þú segir að vísindin geri ráð fyrir því. Það gera etv sumir einfaldir vísindamenn. En það er gersamlega málinu óviðkomandi. Rannsóknir mæla viðfangið og finna samhengi í mælingum sínum, hvort sem það kallast efnislegt eða ekki. Mælingarnar eru það sem gildir. Vísindin (raunvísindin) er heimur mælinga, og samhengis þessara mælinga, og mynstrið sem kemur fram er kjarni málsins, þekkingin sjálf. Heimspekingar koma svo á vettvang og velta fyrir sér hvað þessar mælingar eru að mæla, en vita það auðvitað ekki nema með frekari mælingum, við erum föst í keðju mælinga. Hvernig heimurinn er, er svipað og spyrja hvað er HLUTURINN Í SJÁLFUM SÉR í anda Kants, en eins og hann áttaði sig á erum við föst í mælingum án enda. Þekking á heiminum kemur aðeins fram í samhengi mælinganna, mynstrinu.

Skapandi hugsun rúmar heimspekina, hvað sé góð heimspeki er svo annað mál, það ætla ég ekki að reyna að skilgreina, það væri hybris, ekki satt?!

Kv.
VeryMuch

 Arnþór L. Arnarson skrifaði: <hr>Spurningin er mikilvægari en svarið. <h

Fyrra álit

gthth fyrir 20 árum, 10 mánuðum

Heyrðu kallinn minn, þótt þú sért ekki vanur að hugsa um hlutina á einhvern tiltekinn hátt, eða ekki sammála því, þá þýðir ekki það sé mygla og ryk. Hvernig væri að vera bara aðeins málefnalegri?

Ég myndi svara þér nánar en ég nenni ekki að ræða við þig. Enda efast ég um að þú viljir í raun ræða heimspeki við aðra. Þannig að þú mátt gera mér greiða og sleppa því að svara mér. ____________________________________
Aut tace aut loquere meliora silentio.</

___________________________________

Fyrra álit

VeryMuch fyrir 20 árum, 10 mánuðum

Gthth:

Mér finnst þú nú óþarflega hörundssár hérna, þú svaraðir svari mínu til Cronus, og er það ekki sjálfsögð kurteisi að svara svörum sem til manns er beint?

Kv.
VeryMuch
 Arnþór L. Arnarson skrifaði: <hr>Spurningin er mikilvægari en svarið. <h

Fyrra álit

Heimspeki

Heimspeki

Ofurhugar

Stjórnendur

Hverjir eru inni

Korkar - Heimspekilegar umræður

Hvað er "heimspeki"

Dýr

Dægurmál

Fræði

Leikir

Lífið

Lífsstíll

Margmiðlun

Menning

Skjár

Sport

Tónlist

Tækni

Vélar

Hugi