Aristóteles er, held ég, ekki að tala um hið góða í sama skilningi og þú þegar hann segir að það sé meðalvegur tveggja öfga. Hann er fyrst og fremst að tala um dygðir. Þannig er meðalvegur tveggja öfgakenndra skapgerðareinkenna dygð. Eins og til dæmis hugrekki, sem er mitt á milli tveggja öfga; öfgarnar í því tilfelli eru hugleysi annars vegar en fífldirfska hins vegar. En það er ekki víst að báðar öfgarnar eigi sér alltaf sérstakt heiti. En svo eru dygðir auðvitað góðar. En þær eru ekki hið góða (Aristóteles hafnar öllu tali um sjálfstæða tilvist almennra eiginleika/hugtaka sem oft eru nefnd altök/alnefni).

Ég hef hingað til viljað rekja það sem ég tel vera illt til fáfræði. Mennt er máttur, blindur er bóklaus maður osfrv.
Hitt er svo annað að ég hef enga leið til að útskýra hvað er gott og hvað illt. Siðferðiskenndin er eitthvað sem mig langar til að kryfja til mergjar einhver tíman. Hvers vegna álítur samfélagið viss hegðun ranga og hvers vegna er einhver önnur hegðun rétt.

Simon

Ég er að mörgu leyti sammála þér. Ég vil meina að enginn er vondur eða illur, sem er reyndar í samræmi við það sem ég las einhvers staðar (ég held í veröld Sofíu): „Enginn er vísvitandi illur“. Ég vil í raun meina að einstaklingur er sá sem hann er vegna þess að hann var fæddur þannig og uppalinn þannig. Í rauninni er það ekki honum að kenna hvort hann sé talinn góður eða vondur. Hann getur litlu ráðið um það.

Ég verð að viðurkenna að þú skrifar alveg rosalega vel :). Greinin þín er vel upp sett og þægileg í lestri. En kanski var hún bara góð fyrir mér, engum öðrum!

Gott og illt er samt eitthvað sem við ættum ekki að geta ákveðið hvað er því annars höfum við haft nokkkur þúsund ár til að finna það út. Heilin er takmörkun mannsins. Ég held hinsvegar að gott og illt sé eins og positív tala og negatív tala, heitt og kalt, hátt og lágt. Þú setur viðmiðunarpunktin og þar af leiðandi hefur enginn sama viðmiðunarpunktinn þetta veldur því að samskipti valda okkur ánægju og óánægju sveiflum því skoðannir allra klessast á.

Þetta er bara mín skoðun, engin skilgreining, ekkert rétt eða rangt.

Vitiði hvað. Ég held að sumt fólk sé einfaldlega vont. Líkt og sumt fólk er feitt. Það er reyna að setja illsku, vonsku í sama katagorí og geðveika get ég ekki gúdderað. Það er vera vondur flokkast ekki undir geðveiki að mínu mati. Vonska er það þegar ég fer og girði niður um mömmu mína í fertugsafmæli hennar eða losa um róluna sem litla systir mín rólar sér í þannig að hún dettur, hálsbrotnar og lamast. Það er vonska. Ætli vonska sé ekki nokkurs konar heimska í raun… “vont fólk” hugsar ekki um hverjar afleiðingarnar séu. Eða hvað? Jú, höfum það þannig að fólk sem er vont gerir hluti vitandi hver afleiðingin er. Dæmi: maður skýtur mann í hausinn vegna þess að einhver annar sagði honum að gera það eða að hann skuldi honum hálfa milljón. Sumt fólk er bara hreinlega vont. Við viljum ekki trúa því en þannig er það! En talandi um geðveiki þá hef ég mína skoðun á því: við erum öll geðveik við erum bara misjafnlega dugleg við að virkja geðveikina í okkur!
Tyrfingur Tyrfingsson

Þetta eru bara fínar pælingar. :)

Ég vil ekki mótmæla neinni þeirra. Ég vil bara leggja mínar hugleiðingar í púkkið.


Í fyrstalagi, er ég sannfærður að ekkert er í raun gott eða illt, þeas hugtökin eru mannasetningar. En þær hafa merkingu og því mótmæli ég alls ekki.

Hið illa og hið góða, er hægt að skilgreina svo, útfrá einstaklingi eða hópi manna. Kannski er einfaldast að tala um einstaklinga og samfélög í þessu sambandi.

Frá Jóni litla séð, er illt að flegja hann, þegar hann var óþekkur. En frá sjónarhorni foreldra hans, er markmiðið gott, þar sem tilgangur refsingarinnar er að leiða til bóta, td að Jón litli muni læra að spjara sig í samfélagi sem hann mun búa í. (Það er eflaust til betri dæmi en einmitt þetta, en samt.)

Frá sjónarhorni manns sem hlýtur dauðadóm, er refsingin ill. En frá sjónarhorni samfélasins er hún góð, þeas til bóta fyrir samfélagið.

Varðandi þessa dæmi hér að ofan, eru aðferðirnar dæmdar góðar á grunni þekkingar, þe refsingarnar eru aðferðir (eðli málsins skv mis árangursríkar eða skynsamlegar til að ná tilætluðu marki) til að ná ákveðnu markmiði eða niðurstöðu, sem á að vera til bóta.

Atburðir eru ss viðfang dóma um gott/illt. Hvaða hugtak er notað um atburðinn fer eftir því frá hvaða sjónarhorni er dæmt.

Td. Pyntingarmeistari sem pyntar mann til sagna, mun líklega ekki líta á verk sitt sem illt. Hann gæti litið á verk sitt sem nauðsynlegt þjóðarhag, hag fjöldans, td í stríði, þar sem líf þúsunda gærti verið í húfi. Í þessu tilviki notar pyntingarmeistarinn sjónarhorn samfélagsins, og gerir það að sínu. En svo gæti hann líka litið á verknað sinn frá sjónarhorni fórnarlambsins, og þá væri verknaðurinn óneytanlega illur. Það sjónarhorn er eflaust sjaldgæft meðal pyntingarmeistara.

En hugsanlega er sjálfsímynd pyntingameistarans sú að hann sé “illur”, kannski er það eftirsóknarvert í hans huga, það er ekki útilokað. Þá mun hann sækja í það sem telst illt, að hans dómi. Eða velja ávalt aðlíta á gerðir sínar frá því sjónarhorni að þær teljist illar. Flestir eru líklega þeirrar náttúru að velja ávalt sjónarhornið sem gerir gerðir þeirra góðar, en það fer eftir sjálfsímynd hvers og eins. Kannski er þessi tilhneyging til að finna ákjósanlegt sjónarhorn á gerðir okkar, miðaðvið sjálfsímynd, réttlætingu. Þeas kalla þetta tilhneygingu til réttlætingar.

Sektarkennd er, skv þessu og skv mínum hugmyndum, ósamræmi milli gerða okkar og sjálfsímyndar.

Pyntingarmeistari sem hefur þá sjálfsímynd að hann sé illur, mun fá sektarkennd þegar hann gerir eitthvað sem hann telur gott.

Pyntingarmeistari sem hefur þá sjálfsímynd að hann sé góður, mun fá sektarkennd þegar hann gerir eitthvað sem hann telur illt.

Báðir pyntingameistararnir munu beita réttlætingu, sem áður var lýst, til að reyna samræma, í huga sér, athafnir sínar við sjálfsímynd sína.

Þegar hér er komið er kannski rétt að minnast á manneðli eða bara eðli. En eðli okkar mun líklega spila rullu í því hver sjálfsímynd okkar er. Eðli okkar skiptir því máli í þessu sambandi. Ekki veit ég hvert það er, eða hve mismundandi milli manna það er. En ef við tölum um meðal eðli sem eðli mannkyns. Þá er það þetta eðli sem ræður sjálfsímynd þess, og væntanlega flestra manna.

Meðaleðlið, er þá tilhneyging til ákveðinnar sjálfsímyndar. En það er nú svo að sjálfsímynd okkar er líka mótuð að umhverfi okkar, td foreldrum, sjónvarpi, samfélagi, og tilfallandi reynslu. Við skulum því álykta að sjálfsmynd sé samsett af eðli og umhverfi/reynslu. Til hagræðingar, en aðeins til hagræðingar, getum við litið svo á að eðli og umhverfi/reynsla, ríki hér 50/50. En það er einmitt alls ekki víst að svo sé.

Við sem einstaklingar og mannverur, getum ályktað eða dæmt um atvik, ss um það hvort þau eru ill eða góð. Við getum sett dæmið upp miðað við okkur sjálf, miðað við samfélagið eða miðað við Jón eða Gunnu. Flestar manneskjur, alla vega með meðal greind, ætti ss að geta sett sig í spor annara. Þeas notað mismundandi sjónarhorn til að dæma um atburði, út frá því hvort þeir teljist góðir eða illir.

Hvað er þá gott eða illt, í raun og veru? Ég hef mína hugmynd um það, en aðrir hafa eflaust sínar hugmyndir líka.

Ég held að besta skýringin á hugtakinu “gott” sé; hve vel einhver athöfn nær ákveðnu marki, marki sem er innifalið í dómi okkar. Þeas til eru misgóðar athafnir, þó allar dæmist góðar, miðað við markmið. En sú sem nær makmiðinu á sem “bestan” hátt (hér kemur inn í málið skynsemisdómur, um það hvaða athöfn hentar best) er ss besta athöfnin, mest góð; en á eftir fylgja hinar athafnirnar, raðað eftir dómi skynsemi og eftv reynslu líka.

Ill athöfn er ss andstaðan við góða athöfn, skilgreind á sama máta. Þeas mest illa athöfnin, er ss sú athöfn sem vinnur allra mest gegn markmiðinu sem felst í dómi um hvað er gott og hvað illt. Á sama hátt er hægt að raða athöfnum eftrir dómi skynseminnar og reynslu, eftir því hve mikið þær vinna andstætt markmiðinu sem dæmt er útfrá.

OK. Ég ætla nú að reyna að taka þetta soldið saman, svo þetta meiki aðeins meiri heildrænan sens.

Ekkert er í RAUN gott eða illt. Náttúran er hvorki góð eða ill. Náttúrulögmálin eru hvorki góð eða ill. Eldfjöll gjósa einfaldlega, jarðskjálftar ganga yfir. Allt einfaldlega ER. Það ER bara. Það eru aðeins menn sem dæma. Það eru aðeins menn sem dæma hvað er gott og hvað er illt. Af hverju? Jú að því að við neyðumst til þess. Við þurfum að taka ákvarðanir, við þurfum að velja leiðir í gegnum lífið. Við veljum leiðir að markmiðum sem við setjum okkur.

Ef við setjum markmið, þá þufum við að velja leið að markmiðinu. Hvaða leið eigum við að velja? Á þennan hátt neyðumst við til að velja, velja leiðir í átt að markmiðum. Langtíma markmiðum sem og skammtíma markmiðum.

Markmið eru eflaust mismunandi milli manna, og ráðast af hinum ýmsu þáttum; ma eðli, skynsemi, reynslu, umhverfi, (tilviljunum). En af þessari nauðsyn sprettur hugmynd okkar um hið góða eða hið illa.

Hver niðurstaðan er, þe hvort eitthvað dæmist illt eða gott, fer eftir sjónarhorni, markmiði, innri gerð (sjálfsmynd meðal annars), athöfn, (aðstæður hugsanlega líka).

SJÓNARHORN: Fyrir hvern eitthvað er gott eða illt.

MARKMIÐ: Markmið athafnar, hin besta hugsanlega niðurstaða athafnar sem stefnt er að.

INNRI GERÐ: Skynsemi, reynsla, sjálfsmynd, osfrv. En hún velur sjónarhorn, setur markmið, ákveður eða velur athöfn, metur aðstæður.

ATHÖFN: Athöfnin er viðfang dómsins, um hvað er illt eða gott.

(AÐSTÆÐUR: Aðstæður er eitthvað það sem gæti orsakað undantekningu eða það sem ég sé ekki fyrir akkúrat núna. Ég hef aðstæður hér, raunar svona meira til öryggis. Reynslan segir mér líka, að það er alltaf eitthvað óvænt sem kemur uppá, sem verður að taka með í alla reikninga um markmið, og leiðir að markmiðinu.)


Ég hef það fyrir reglu að lesa aldrei yfir það sem ég skrifa. Þannig vera má að hér leynist villur, sem ég biðst þá velvirðingar á.

Glöggir lesendur muna að ég hef áður talað um markmið og leiðir að markmiði, þó í eilítið öðru samhengi.

Ég vil einnig eins og þá, benda á ómetanlegt verk: The art of war.; e. Sun Tzu. Kaupið þessa bók; lesið hana; lærið hana, skiljið hana, tileinkið ykkur það sem í henni stendur. Einfaldlega ómetanlegt verk!

Takk fyrir og gleðileg jól!! :)
VeryMuch

Klukkan er 8 min í jól og ég er á netinu… getur það verið að ég á mér ekkert líf… neiii… vil bara óska ykkar gleðilega jóla og þakka fyrir allar þessar frábæru umræður sem þið hafið haft… Lifif viskan og Gleðileg Jól

Og fyrir ykkur sem eru ekki kristinn og halda ekki upp á jólin,
Gleðilegan 24 Desember 18.00!

Hæ Lindberg, ertu flugmaður? Nei nei, bara að djóka.

Líklega þekkirðu ekki vestræna dulspeki fyrst þú ert með djúpar pælingar um hið illa versus hið góða. En ef þú vilt næringargóða súrmjólk ættirðu að henda fúlu bé-mjólkinni. Allt er byggt á andstæðum. Án andstæðna væri engin tilvera, ekkert líf, þarafleiðandi engin hugmynd hins góða sem frelsandi kraftur, og án þess illa væri engin góð og hressandi nýmjólk með morgunkorninu. Þú ert alltof fastur í analýtískri sálarfræði sem aðeins skefur skánina á yfirborði hlutanna. Vestræn dulspeki, runnin undan rifjum Gyðinga, er einasta spekin sem gerir spurningu um hið illa og góða að díelektískri staðreynd. Heimspeki er ófær um að fjalla um jafn gömul og akút sannindi og grundvöll tilverunnar. Í allri heimspeki felst mótsögn vegna þess að skoðandinn er afstæður viðfanginu. Þess vegna hafa menn trúarbrögð. Þau fjalla um stærðir sem heimspekin hefur aldrei fengist við því egóið er bara endurvarp frá annarri og æðri særð, sem er ofar rökhugsunnar en er hægt að nálgast í gengum orðlausa hugsun í gegnum trúartákn.

mr. magoo

Þú hefur komist að því Kristján að erfitt sé að
“ skilgreina ” hið góða og hið vonda “ og telur að manneskjur séu kanski ekki til þess hæfar að greina þar á milli.

Veistu af hverju það kann að vera erfitt að skilgreina ” gott og vont “ ?

Ég skal segja þér af hverju ég held að það sé.

Ég held að þar sé nefnilega um tilfinningu að ræða, tilfinningu sem afar erfitt getur verið að skilgreina .

Epiktets aðstoðarmaður Sókratesar lét frá sér fara handbók, sem þýdd hefur verið á íslensku,
” Hver er sinnar gæfu smiður “ .
Í bók þessari má finna margan vísdóm að mínu áliti. M.a. er þar þetta að finna um hið illa.

” Svo sem markið er ekki reist til þess að skyttan missi þess, er ekkert í heimi illt í sjálfu sér. “

Ég reyndi sjálf ítrekað að lesa þessa bók innan við fermingu en henti henni jafnóðum frá mér en um það bil tveimur áratugum seinna þegar ég hóf lestur hennar að nýju fannst mér hún ” gull " visku.

´Siðferðisvitundin mótast af þeim viðhorfum sem við mætum frá því við fæðumst, og veltur mjög á því tilfinningalega atlæti sem hver manneskja nýtur. Á tímapunkti frumbernsku ætti hver maður að geta öðlast það veganesti kærleika/ umhyggju sem aftur verður aðferð þess hins sama í lífinu við úrlausn mála.

Við græðum lítið á þvi að velta okkur upp úr tilraunum til þess að flokka allt í svart og hvítt í lífinu en steingleyma að þar á milli er mikið litróf.
Þetta hefur mér fundist vera að ég vil kalla
áráttu kaldrar rökhyggju, sem alltaf lendir í sömu ógöngunum við það að reyna að flokka það sem ekki er hægt að flokka, s.s. tilfinningu.

kveðja.
gmaria.

Í einföldu máli má segja að allt sem við gerum megi flokka á tvenna vegu. Annars vegar allt sem kemur okkur vel sem einstaklingum og hinsvegar það sem kemur mannkyninu vel sem tegund.
Það sem kemur mannkyninu vel (Gefa fátækum pening svo þeir lifi, hjálpa gömlum konum yfir götu osfr.) er talið gott en af við gerum eiithvað sem kemur okkur sem einstakling vel á kostnað mannkynsins er það vont.

Ástæður fyrir gjörðunum eiga þar hvergi við því allir hafa ástæður fyrir því sem þeir gera, hversu gott eða slæmt sem það er. (Raðmorðingjar hafa alltaf ástæðu, þó okuur finnist hún ekki góð. Því þýðir ekki að taka til greina það sem menn segja eða hugsa heldur aðeins það sem menn gera. Ef þú lemur ketti með spýtu er það ill gjörð, þó þú haldir að þeim finnist það gott.

Að gott og vont séu eins og heitt og kalt vatn
finnst mér frábær samlíking.

Að mínu mati þurfa nokkrir þættir að koma til
greina til að vera vondur, því fleiri sem þeir
eru, því meir hitnar vatnið.

20°C: Að gera einhverjum lífið leitt. Illgjörðar-
maðurinnn þarf ekki að vita að hann sé að gera
slæman hlut, enda er 20 gráða heitt vatn ekkert
óþægilegt.

30°C: Að gera eitthvað vístvitandi slæmt, í bræði.
Reiði er að sjálfsögu allt annar hlutur en illska
og getur m.a.s. átt rétt á sér.

40°C: Þegar alla tilfinningu vantar, brostin sið-
ferðiskennd. Viðkomandi veit hvað hann er að gera
en er alveg sama, hann gerir hvað sem er til að
fá sínu framgengt.

50°C: Þegar svona langt er komið er ég að tala um
fólk sem hefur gaman að því að sjá aðra kveljast.
Geðveiki er kalda vatnið í þessu tilviki og getur
lækkað illskuna niður í þolanlegt heitapottsvatn.
Þeir sem hins vegar hafa ekki þá afsökun að vera
geðveikir eru alvöru vondir, hrein illska.
Svona fólk er generally ekki til, en ég er viss um
að það eru til undantekningar sem sanna regluna.