Steinerinn fyrir 22 árum, 7 mánuðum Fjöldi lestra: 499

Heimspeki eða tilviljun?

Þegar ég fór yfir gamlar skoðanakannanir þá er þrennt sem mér þykir mjög sérstakt og ýmsar heimspekilegar pælingar spruttu út frá því.
Ég sendi inn könnun sem mér fannst alveg afskaplega sniðug þó ég segi sjálfur frá og það er -

“Hvort kom á undan? Hænan eða eggið?”, með valmöguleikunum
Hænana
Eggið
Bæði
Hvorugt
Ekki viss.

Þegar að könnunin fór af stað langaði mig að skoða gamlar kannanir og sá ég þá mjög sérstakt hugsanamynstur.

6. ágúst sendi ‘ikorni’ inn þessa könnun -
“Hvort kom á undan. Eggið eða hænan?”, með valmöguleikunum
Eggið
Hænan
Veit ekki og verð því að hugsa um það
Hvorugt

Sérstakt ekki satt? Það finnst mér þar sem ég hafði ekki hugmynd um þá könnun. En þetta er ekki búið.

14. maí sendi ‘xaron’ inn þessa könnun -
“Hvort kemur á undan eggið eða hænan?”, með valmöguleikunum
Hænan!
Eggið!
Hvorugt!
Er þetta ekki líffræðispurning
Veit það ekki

Er þetta tilviljun eða hvað? Er þessi hænuspurning hemspekileg? Er orðatiltækið “Sjaldan er góð vísa of oft kveðin” viðeigandi hér?

Vildi koma þessu á framfæri.

Kveðja,
-Steini

ps. Ég persónulega valdi hvorugt.

Kveðja,

krizzi fyrir 22 árum, 7 mánuðum

Ætli þessi “hænana eða eggið” spurning vera að spyrja virkilega um hvaðan alt hefur uppruna sinn? Við vitum að þróun (ef þú trúir á þróunarkenninguna) hefur skapað bæði hænuna og eggið. Þetta er spurning um hvernig hlutir verða til, því að eithvað hlýtur að hafað skapað hlutin og eithvað hlýtur… Er þetta kanski ekki spurning um hver skapaði Guð kanski?

Stutt sagt… já þessi spurning er heimspekileg en dáltið villandi…

Krizzi

And thanks for the fish!

N/A

Fyrra álit

Popcorn fyrir 22 árum, 7 mánuðum

Bóndi á hana. Haninn fer í garð nágrannans og verpir eggi.
Hvor þeirra á eggið. :)

Fyrra álit

gthth fyrir 22 árum, 7 mánuðum

Persónulega þykir mér þetta ekki ýkja merkileg heimspekispurning. Það mætti svo sem moða úr þessu einhverja heimspeki um eðli skilgreininga o.s.frv. Hvenær verður t.d. hæna að hænu og hættir að tilheyra forföður hænunnar. En ég held að líffræðin ætti að svara þeirri spurningu.

En eins og þessi spurning er sett fram finnst mér hún ekki mjög heimspekileg eða mikilvæg. Hvað er unnið með svari við henni? Segjum sem svo að allir sættist á að eggið hafi komið á undan. Er það tilgangurinn, að komast að því hvort hafi í raun komið á undan? Eða á þetta að varpa ljósi á eitthvað annað og merkilegra? Ef svo, hvað? Hvers vegna ekki segja það beint út í stað þess að tala í gátum þannig að punkturinn fari framhjá meirihluta manna? Kannski erég svo einfaldur að sjá ekki á hvað þetta varpar ljósi.

Nú ef þetta á ekki að varpa ljósi á neitt, hvers vegna ekki að eyða þá jafn miklum tíma í að komast að því hve margar fjaðrir hafi verið á Gabríel eða hversu margir englar komist fyrir á títuprjónshöfði? Eða eru það guðfræðispurningar?

En í guðana bænum ekki móðgast þó ég sjái ekki tilganginn í þessu; menn eiga það til og það er ekki ætlun mín að móðga neinn. Það var spurt um álit manna og þetta er mitt :)

___________________________________

Fyrra álit

Popcorn fyrir 22 árum, 7 mánuðum

Er þetta ekki bara spurning um að átta sig á skoðunum fólks.
Hverjir álíta að eggið hafi komið á undan.

Fyrra álit

ikorni fyrir 22 árum, 7 mánuðum

Ég verð að segja fyrst ég var nú einn af þeim sem settu þessa spurningu inn. Mér persónulega finnst þetta mjög svo skemmtileg spurning, aðalega útaf því að hún ýtir við bæði heimspeki og líffræði.
ÞEtta er einsog þegar íslendingur segir “Allir íslendingar eru lygarar”. ERr hann að segja satt eða ósatt?

Fyrra álit

gthth fyrir 22 árum, 7 mánuðum

það fer eftir því hvort hann er að tala um sjálfan sig íleiðinni eða ekki.

Ef hann er ekki að tala um sjálfan sig í leiðinni kemur tvennt til greina: a) hann er að segja satt, og b) hann er að segja ósatt. Í tilfelli a) er setningin sönn og í tilfelli b) er setningin ósönn.

Hinn möguleikinn er svo að hann sé að tala um sjálfan sig í leiðinni. En þá er hann ósköp einfaldlega í mótsögn við sjálfan sig. Og ekkert mikið um það að segja. Þetta er þá bara eins og ef maður segir eitthvað um ferhyrndan hring. Hann væri líka í mótsögn við sjálfan sig. Ekkert mikið vandamál á ferðinni þar.

Sem sagt annað hvort er maðurinn að tala um sjálfan sig í leiðinni og er þá í mótsögn við sjálfan sig. Þá væri hann bara að bulla og segja einhverja vitleysu. Hins vegar gæti hann verið að segja eitthvað um Íslendinga almennt en ekki átt við sjálfan sig í leiðinni. Og þá er þetta bara spurning um athuganir til að komast að því hvort þetta er rétt eða ekki.

Það má setja þetta fram á einfaldari máta. Einhver segir: Þessi setning er ósönn. Hann gæti átt við einhverja aðra setningu. Kannski er sú setning sönn og kannski ekki. Við athugum bara málið og komumst að því. Hann gæti hins vegar átt við þessa sömu setningu sem hann var að segja. Þá er hann í mótsögn við sjálfan sig og er bara að bulla.

Villan sem hann gerir í því tilviki er þessi: Þegar við fullyrðum eitthvað um sannleiksgildi annarra setninga búum við til eitthvað sem kallast mætti yfirmál; þetta yfirmál (metalanguage) notum við til að fjalla um hversdagslegt mál (umsagnarmálið). Ein og sama setningin má ekki tilheyra bæði umsagnarmáli (málinu sem er fjallað um) og yfirmáli (málinu sem notað er til að fjalla um umsagnarmál). Til að fullyrða um sanngildi setningar í yfirmáli þyrfti aðra setningu á máli sem væri einu stigi ofar en yfirmálið sem hún á að fjalla um. Þetta líkan um umsagnarmál og yfirmál er komið frá pólska rökfræðingnum Alfred Tarski.

___________________________________

Fyrra álit

gthth fyrir 22 árum, 7 mánuðum

Varðandi síðasta svar: Það er víst komin venja að kalla metalanguage í kenningu Tarskis “umsagnarmál” en ekki “yfirmál” og það sem ég kallaði “umsagnarmál” er þá kallað “viðfangsmál”. Ætli við höldum okkur ekki bara við þær venjur :o)

___________________________________

Fyrra álit

[Notanda eytt] fyrir 22 árum, 7 mánuðum

Íslendingur sem heldur því fram að: “Íslendingar eru svona og hinseginn” getur ekki verið að tala um alla Íslendinga nema sjálfan sig. Með því að alhæfa eitthvað um einhvern hóp sem hann tilheyrir þá er hann einnig að alhæfa um sjálfan sig.

En að hænunni og egginu. Þessi spurning finnst mér eiginlega snúast meira um guð og trú, þ.e. hvort menn trúi því að heimurinn hafi þróast út frá efnislegum grundvelli (með big-bang) eða hvort guð hafi einfaldlega hannað hann svona skemmtilega. Þeir sem trúa á þróun segja að eggið hafi komið á undan þar sem eggið þróast (líkt og lífið sjálft) út frá einum einfrumungi. Aðrir halda því fram að guð hafi skapað hænuna fyrst og svo stuttu seinna manninn í sinni mynd, þ.e. engin þróun átti sér stað heldur spratt einfaldlega fram fullsköpuð hæna, hönnuð af guði og framleidd í Eden.
Þetta er allavega mín túlkun á þessu máli…

Fyrra álit

gthth fyrir 22 árum, 6 mánuðum

“Með því að alhæfa eitthvað um einhvern hóp sem hann tilheyrir þá er hann einnig að alhæfa um sjálfan sig.”

Nei, þetta er ekki rétt. Af hverju ætti maður ekki að geta alhæft um hin stökin í menginu? Hvað skilgreinir hóp? Er nokkuð mál að skilgreina hóp þannig að allir aðrir í megninu en maður sjálfur tilheyri þeim hópi? Og er ekki hægt að alhæfa um þann hóp, eins og aðra hópa?

Það er ekkert mál að alhæfa eitthvað um nemendur skóla sem mapur er í án þess að tala um sjálfan sig. Maður alhæfir bara um ákveðinn hóp í skólanum og í þeim hópi eru allir nema maður sjálfur. Af hverju gengur það ekki?

___________________________________

Fyrra álit

[Notanda eytt] fyrir 22 árum, 6 mánuðum

Með því að tilgreina ekki sérstaklega að maður sé að tala um alla í hópnum nema sjálfan sig þá hlýtur maður einnig að teljast til hópsins.

Ef ég held því fram að allir íslendingar séu heimskir þá hlýt ég þar með að vera að halda því fram að ég sé einnig heimskur þar sem ég er Íslendingur og ég tók ekkert sérstaklega fram “… allir Íslendingar nema ég”.

Auðvitað er ekkert mál að alhæfa eitthvað um alla nemendur skólans síns utan sig sjálfan en þá er maður ekki að tala um alla heldur alla nema sig. 2 mismunandi hópar þó ekki muni miklu.

Fyrra álit

gthth fyrir 22 árum, 6 mánuðum

“Með því að tilgreina ekki sérstaklega að maður sé að tala um alla í hópnum nema sjálfan sig þá hlýtur maður einnig að teljast til hópsins.”

Nei, ég er ekki sammála. Það er eðlilegt - og raunar nauðsynlegt - að túlka það sem fólk segir þannig að það komi sem best út fyrir það. Þetta heitir Velvildarlögmálið (e. principle of charity). Það er mikið notað af heimspekingum eins og W.V.O. Quine (1908-2000) og Donald Davidson (1917-) sem fjallað hafa um túlkun og vandamál tengt henni.

Við vitum mæta vel að þegar einhver segir “Játum það, Íslendingar eru heimskir”, þá er hann að meina það almennt og ekki að hver einn og einasti Íslendingur, þar með talinn hann sjálfur, séu heimskir.

Eða ef einhver er nemandi í Menntaskólanum í Reykjavík en alveg við það að falla þar sem hann nennir ekki að læra. Hann gæti sem best sagt “Æji mr-ingar eru svo metnaðarfullir! Mig langar að fara í annan skóla þar sem ég þarf ekki að læra eins mikið og get skemmt mér meira.” Og er hann þá endilega að segja um sjálfan sig að hann sé metnaðarfullur? Hann er jú mr-ingur. En það sér það samt hver heilvita maður að það er fráleit túlkun á orðum hans. Það er einfaldlega ekki það sem hann er að meina.

Maður þarf alls ekkert að taka fram að maður eigi nú ekki við sjálfan sig - ekki frekar en maður þarf að taka fram að maður sé bara að segja skoðun sína og ekki lýsa yfir staðreynd þegar maður segir “Þetta er fallegt!”. Þegar maður segir “Þetta er fallegt málverk” ætlar þú þá að segja “Lygi! Það er ekki satt. Jóni finnst það t.d. ekki. Þú verður að taka fram að ÞÉR ÞYKI það fallegt en þú mátt ekki bara segja að það SÉ fallegt.”? Það skilur það hvert mannsbarn að maðurinn var ekki að meina það að málverkið væri fallegt fyrir alla; það skilur það hvert mannsbarn að maðurinn var að segja sína skoðun jafnvel þótt hann segði ekki “mér finnst” á undan.

Af þessum ástæðum finnst mér túlkun þín (“Ef ég held því fram að allir íslendingar séu heimskir þá hlýt ég þar með að vera að halda því fram að ég sé einnig heimskur þar sem ég er Íslendingur og ég tók ekkert sérstaklega fram ”… allir Íslendingar nema ég“.”) í meira lagi undarleg og eiga varla við rök að styðjast. Þú gerir eitthvað annað úr orðunum en það sem menn meina þegar þeir segja þau.

___________________________________

Fyrra álit

[Notanda eytt] fyrir 22 árum, 6 mánuðum

Það er ekkert það sama, að mínu mati, að halda því fram að mr-ingar séu metnaðarfullir og að halda því fram að allir mr-ingar séu metnaðarfullir.
Ef ég held því fram að mr-ingar séu metnaðarfullir þá er þar greinilega um að ræða bara almennt séð, þ.e. að það er meirihluti mr-inga sem eru metnaðarfullir. Ef ég afturámóti held því fram að allir mr-ingar séu metnaðarfullir þá er það í fyrsta lagi ekki rétt og í öðru lagi þá er það staðhæfing um alla sem tilheyra þeim hópi að teljast mr-ingar og ef ég er mr-ingur þá gildir þessi staðhæfing einnig um mig.

Þetta er eins og að segjast eiga allar gerðir af gosdrykk sem Vífifell framleiðir. Ef maður á síðan ekki diet sprite þá á maður ekki allar gerðirnar. Þetta er ekki flóknara en það.

Þetta er það sem mér finnst um þetta allavega. Ég veit að ég á ekki eftir að breyta skoðunum gthth en mér er líka alveg slétt sama um það.

Fyrra álit

gthth fyrir 22 árum, 6 mánuðum

Látum nemandann segja þetta öðruvísi. Látum hann segja: “Mig langar að hætta og fara í auðveldari skóla. Það eru bara allir í bekknum mínum svo metnaðarfullir og nenna aldrei að gera neitt annað en að læra.”

Núna er hann að segja eitthvað um alla, orðið “allir kemur fyrir”. Á ekki eftir sem áður sama túlkun við?

Ég veit alveg að rökfræðilega gengur þetta upp hjá þér, ef við tökum manninn á orðinu. Ég hef aldrei neitað því. Það sem ég er að reyna að benda þér á er að menn meina ekki alltaf það sem þeir segja orðrétt (sbr. “Þetta er fallegt málverk”), og það má ekki túlka þá þannig. Merking þess sem þeir segja er önnur. Hún gæti meira að segja oltið á tónfalli í sumum tilfellum, þ.e. hvernig setningin er sögð.

Ertu ekki sammála því? Ef ekki, rökstyddu það þá. En ekki beina athyglinni að mér eða persónugerð minni. Það er málinu óviðkomandi.

___________________________________

Fyrra álit

gmaria fyrir 22 árum, 7 mánuðum

Þetta er alveg stórnauðsynleg könnun reglulega til þess að koma í gang heimskpekilegri vangaveltu. Ég var einmitt að taka þátt í könnuninni og rak í rogastans þegar ég sá að meirihluti telur eggið koma á undan hænunni í þessari könnun.
Virkilega skemmtilegt !

Fyrra álit

NuJack fyrir 22 árum, 7 mánuðum

Þetta er náttúrulega allt saman há-vísindalegt!

Afsakið kaldhæðnina.

Friðu

Fyrra álit

[Notanda eytt] fyrir 22 árum, 7 mánuðum

Forfaðir hænunar var varpdýr þannig að fyrsta hænan kom úr eggi, en ekki hænueggi.

Fyrra álit

kvkhamlet fyrir 22 árum, 7 mánuðum

Ég sá einu sinni rosa flotta skyringu á þessu. Hallgrímur Helgason var tekinn í viðtal í skólablaðinu í skólanum mínu og spurður að þessari spurningu. Hann svaraði : “Haninn kom fyrst. Hann hitti rjúpu sem var orðin þreytt á því að vera alltaf að skipta litum. Hana langaði til að vera alltaf hvít. En samt var hún ekki alveg til í að byrja með hananum. Hann var mjög lengi að hæna að að sér. Á endanum var hann farinn að kalla hana hænu, ” Hæna mín, láttu nú ekki svona“ sagði hann allan liðlangan daginn. Að lokum gafst hún upp og þá loksins kom eggið.” :) En í sambandi við tilviljunina þá er þetta sígild spurning, kannski svona soldið eins og margar 12 ára stelpur halda með Britney Spears, ekki allar, en flestar… Þetta er dæmigerð spurning, auðvitað eru til fleiri, en það hafa flest allir heyrt þessa frá því þeir voru fimm ára… en eins og þú segir, aldrei er góð vísa of oft kveðin…

With peace!

Love, hugs
and BIG
kisses
Kvkhamlet
XXX

Fyrra álit

radical fyrir 22 árum, 7 mánuðum

Ert þú að gera grín að mér?

friður
potent

Fyrra álit

kvkhamlet fyrir 22 árum, 7 mánuðum

Ertu að spurja mig eða höfund?! :) mér er dauðans alvara.. ef þú skyldir hafa verið að tala við mig… En það er engin lygi, að Hallgrímur Helga svaraði þessari spurningu svona í skólablaðinu okkar… believe it or not…? it's true! :)

Kvkhamlet

Fyrra álit

Heimspeki

Heimspeki

Ofurhugar

Stjórnendur

Hverjir eru inni

Greinar

Heimspeki eða tilviljun?

Dýr

Dægurmál

Fræði

Leikir

Lífið

Lífsstíll

Margmiðlun

Menning

Skjár

Sport

Tónlist

Tækni

Vélar

Hugi