Hér kemur lítil pæling um lýðræði sem vaknaði við einn svarmöguleikann í könnuninni á Alþingi. Einn svarmöguleikinn var að hér á Íslandi væri fullkomið lýðræði. En hvað er fullkomið lýðræði? Er það til? Getur það verið til?

Ef allar ákvarðanir væru teknar með því að hver og einn rétti upp hönd og meirihlutinn réði (beinna lýðræði er óhugsandi), væri samt ekki hægt að tryggja að meirihluti manna lenti ekki í minnihluta í meirihluta mála; m.ö.o. getur minnihluti manna fengið sínu fram þrátt fyrir allt. Lýðræði með alla sína kosti hefur líka galla. Sá galli er byggður inn í hugtakið.

Í umræðu um þjóðfélagsmál ætti ekki að láta eins og það sé sjálfsagt að meirihlutinn ráði alltaf. Hvað ef meirihlutinn hefur rangt fyrir sér (t.d. ef það væri þjóðaratkvæðagreiðsla um einhverja virkjun eða flugvöllinn kannski) og sérfræðingar eru á öðru máli? Stundum getur skynsemin (já eða réttlætið) krafist þess að minnihlutinn fái sínu fram.

Það væri ef til vill hollt ef fleiri minntust þess í því lýðræðissamfélagi sem við búum í, að jafnvel þótt við víkjum aldrei frá þeirri reglu að láta meirihlutann ráða í hverju máli um sig, getur samt verið að meirihluti manna fái ekki sínu fram á endanum. Meirihluti manna getur lent í minnihluta í meirihluta mála og það er engin leið til þess að tryggja að það gerist ekki.

Ef menn hafa áhuga á að vita meira um kosningafræði og þetta vandamál, sem nefnist Þverstæða Condorcets, bendi ég á ritgerðina “Á meirihlutinn að ráða?” eftir Þorstein Gylfason, sem er að finna í bók hans Tilraun um heiminn.
___________________________________